Wie A zegt, moet ook BG zeggen

ARTIKEL

Karlijn Raats, maandag 5 november 2018

320 sec

Na veertig jaar nemen de ABG-gemeentes hun groen stevig onder handen. Hoe doen ze dat?

De ABG-gemeenten (Alphen-Chaam, Baarle-Nassau en Gilze-Rijen) hebben in 2017 de Groenvisie Grenzeloos Groen vastgesteld: groen moet mens en natuur verbinden. Kleur, biodiversiteit en extensief onderhoud staan centraal. De gemeente Baarle-Nassau timmert al concreet aan de weg en heeft renovatieplannen laten maken voor verschillende wijken. Eén wijk is al op de schop gegaan. De Enk Groen en Golf heeft gezorgd voor de aanleg en het onderhoud van kleurrijke vasteplantenborders volgens het Zorgeloos Groen-concept.

Mathie Schuurman, beleidsmedewerker groen in Baarle-Nassau, onderdeel van de ABG-enclavegemeente (Alphen-Chaam, Baarle-Nassau en Gilze-Rijen)

Na meer dan 40 jaar was het groen in de gemeente Baarle-Nassau aan een upgrade toe. Veel vaste planten en heesterborders waren in slechte staat, doordat ze nauwelijks werden gesnoeid en de grond door de jaren heen was verarmd. Door het stelselmatig afvoeren van blad was de voedingskringloop verstoord. Er was daarnaast nog geen groen- of bomenstructuur voor de 9000 bomen en voor het grote buitengebied.

De Enk Groen & Golf en Van Helvoirt kregen de opdracht om het groen onder handen te nemen. Dat deden ze natuurlijk niet alleen. Vanuit de gemeente werden de aannemers begeleid door Mathie Schuurman, beleidsmedewerker groen in Baarle-Nassau. Herman Sikkel van Stileer Tuin- en Landschapsontwerp en Annet Scholma van Buro Mien Ruys maakten de ontwerpen.

Doel van de gemeente

Beleidsmedewerker Mathie Schuurman: ‘We hebben het groenbeheer gedigitaliseerd in een beheersysteem van Sweco. Er is een bomenstructuurplan gemaakt. In het centrum moet groen komen van beeldkwaliteit A, in de wijken en werkgebieden komt groen met beeldkwaliteit B. We halen onaantrekkelijk groen weg en kappen 87 overtallige, verouderde bomen, om meer ruimte te maken voor de bomen die kunnen blijven staan. We halen verharding weg waar het kan; we versmallen bijvoorbeeld een straat van 6 meter breed naar 3 meter breed ten bate van groen. We leggen in totaal vier wadi’s aan, die het overtollige regenwater uit de wijk kunnen opvangen en gecontroleerd naar het grondwater laten zakken. We planten kleurrijk en biodivers groen aan met een jaarrond seizoenenbeleving. Hiermee willen we de kwaliteit van de leefomgeving verhogen. Deze gemeente heeft daar geld voor over.’

Jaarlijks is er 48 duizend euro extra in de begroting opgenomen om de gemeente om te vormen op groengebied. Alle wijken binnen het plan moeten afgerond zijn in 2021. Schuurman: ‘Het is een complex project om het groen in Baarle-Nassau om te vormen. We nemen hiervoor per wijk een aantal jaren de tijd en proberen mee te liften op civiele renovaties.’

Ontwerp: grenzen weg

In het kader van de Groenvisie Grenzeloos Groen heeft Herman Sikkel van Stileer Tuin- en Landschapsontwerp voor Baarle-Nassau een nieuw inrichtingsplan gemaakt voor het te renoveren openbaar groen. Het betreft een projectplan voor vier straten, met een totaaloppervlakte van ongeveer 10 duizend vierkante meter. De Enk Groen en Golf heeft de bewoners betrokken bij de keuze van de vaste planten soorten. Ook de Bijenvereniging werd bij het ontwerp betrokken, zodat voor de herinrichting onder meer gebruik is gemaakt van beplanting die iets te bieden heeft voor insecten, met name voor bijen. Landschapsarchitect Herman Sikkel, die aan de basis staat van de ontwerpen: ‘Ik heb de wijken bekeken als burger. Om de grenzen tussen mens en natuur weg te halen, hebben we alle ondoordringbare heesterpartijen weggehaald. Die geven mensen een onveilig gevoel. We willen niet alleen groen en kleur in de tuinen, maar ook aan de overkant van de weg in de plantsoenen. Heesters zorgen voor een lage afscheiding tussen de weg en de huizen. Aan de kant van de weg mag gras, want daar heeft niemand uitzicht op. Aan de kant van de huizen komt alle diversiteit, voor de beleving van de bewoners. Een voorbeeld van beleving is niet alleen kleur, maar ook geur. Zo hebben we de geurende rode roos van Boot & Dart, ‘Short Track’, toegepast.’

Bij alle plantvakken die worden heringericht, moet rekening worden gehouden met een afstand van 10 cm boven de hoogste grondwaterstand. Sikkel heeft daarom voor elk ontwerp van een plantvak eerst de ondergrond onderzocht: ‘De ABG-gemeenten hebben verschillende grondslagen. Ik heb vooral ontwerpplannen gemaakt voor Baarle-Nassau, maar ook plannen voor de andere gemeenten. Baarle-Nassau ligt op hoge zandkoppen met een grondwaterstand op 5 m diepte. Bomen en planten zullen dus niet snel natte voeten krijgen. Maar hier en daar zit wel een storende laag van leem in de grond, waardoor je een hangwaterprofiel krijgt en een schijnwaterspiegel. Chaam op zijn beurt ligt in een beekdallandschap; daar is sprake van een extreem hoge grondwaterstand.

Tekst loopt verder onder afbeelding

Er zijn wadi's aangelegd tijdens de groenrenovatie

De Enk: beplantingsplan vaste planten en heesters

De Enk heeft de plantvakken ingericht met zijn Zorgeloos Groen-concept. Dit is een samenwerking tussen De Enk, Buro Mien Ruys en Boot & Dart Boomkwekerijen. Het concept biedt ontwerp, beplanting, aanleg en onderhoud van vaste planten en heesters. Zo worden ontwerpplannen door zowel De Enk als Boot & Dart Boomkwekerijen eerst getoetst op aanlegkosten, onderhoudsniveaus en soortkeuze. De aanleg is gekoppeld aan drie, vijf of tien jaar onderhoud.

Wim Lentink, adviseur bij De Enk Groen en Golf: ‘Heesters en vaste planten van Boot & Dart voldoen bij uitstek aan alle sortimentseisen binnen dit project. Boot & Dart investeert veel in nieuwe soorten met een eigen onderzoekscentrum en kweekt soorten die snel groeien en goedkoop in onderhoud zijn. De heesters hoeven veelal slechts eenmaal in het jaar teruggezet te worden. Onze architect van Mien Ruys is bij elk plantvak gaan kijken om te zien welke bomen waar kunnen staan, hoeveel schaduw er is en welke vorm het plantvak heeft. Op basis daarvan heeft zij per plantvak een beplantingsplan gemaakt.’

Sortiment

De Enk Groen en Golf heeft de aanleg en het onderhoud van de vaste planten in de borders als taak gekregen en Van Helvoirt Groenprojecten de aanleg en zorg voor de heesters. Landschapsarchitect Annet Scholma, werkzaam bij De Enk-partner Buro Mien Ruys, heeft daarvoor nauw samengewerkt met Herman Sikkel. De gemeente, de landschapsarchitect en de aannemers wilden een specifiek type sortiment voor het project. Sikkel, die een sortimentsboekje per kern heeft gemaakt: 'De beplanting en de heesters moeten makkelijk in onderhoud zijn en binnen één jaar, hooguit twee jaar dichtgroeien. Je moet er dan niet meer met de schoffel tussendoor hoeven, hooguit nog langs de stoepranden. Heesters en vaste planten moeten laag blijven, maar ook tegen droogte en tegen schaduw kunnen. De bomen zijn geselecteerd voor brede en smalle straatprofielen. Voor plaatsen direct langs de strooiroutes zijn soorten geselecteerd die goed tegen strooizout kunnen. We hebben ook gezocht naar vaste planten en vooral heesters die ook als solitair kunnen. De bomen hebben we ingekocht bij Van den Berk Boomkwekerijen, de heesters en vaste planten bij Boot & Dart Boomkwekerijen, samenwerkingspartner voor Zorgeloos Groen. De architect van Buro Mien Ruys heeft alle kennis op dit gebied, maar we hebben overlegd om onze sortimentskeuze op elkaar af te stemmen, zodat de soorten en kleuren overal terugkomen in de wijken.'

Inkoop

De inkoop is op een slimme manier aangepakt. Sikkel: ‘Omdat we weten dat we binnen het tijdsbestek tot 2021 verschillende wijken aan te pakken hebben, hebben we soorten in verschillende maten gekocht, om eenheid van beeld te behouden. In één straat moest een aantal Acer rubrum ‘Scanlon’ verdwijnen; daarvoor in de plaats staat nu Acer freemanii ‘Armstrong’.

‘Leken, maar ook veel vakbroeders zullen het verschil toch niet zien, dus het beeld blijft intact. Deze bomen hebben we in drie opeenvolgende diktes ingekocht. Elk jaar dat wij de wijk verder aankleden met deze boomsoort, gaan we de bomen in een grotere maat ophalen. Ook de laan krijgt op deze manier een eenduidig beeld.’

Herman Sikkel Mathie Schuurman

Rondleiding

Tijdens een rondleiding toont het drietal de nog altijd kleurrijke zee van vaste planten in de aangepakte straten. De ene straat heeft een blauwpaarse look door een groep laagblijvende vlinderstruiken Buddleja ‘Blue Chip’ met donkerpaarsblauwe bloemen; een andere straat heeft een blauwpaarse uitstraling met een rood accent. ‘Door de feedback tijdens de bewonersbijeenkomst weten we dat mensen hun straat of wijkdeel graag willen herkennen aan de kleur’, legt Sikkel uit. Daarnaast zorgt onder meer #Cornus voor kleur in de vakken. Als solitair prijkt Hedera colchica ‘Fall Favourite’. Sikkel: ‘Bijna niemand weet dat dit een rijke drachtplant is.’

‘Bijna niemand weet dat Hedera colchia ‘Fall Favourite een rijke drachtplant is’

Er staat al gras in en rond de eerste twee aangelegde wadi’s. Sikkel: ‘We hebben ze ingezaaid met een bloemenrijk grasmengsel dat insecten en bijen aantrekt, in totaal 800 vierkante meter. Het gras moet in het groeiseizoen eenmaal in de drie weken gemaaid worden. De bloemen kan men laten liggen onder het maaimes.’

Onderhoud

De gemeente Baarle-Nassau heeft drie man in de buitendienst, die reinigen, vegen en enkele andere diensten leveren. Verder doet Atea, een sociaal werkvoorzieningsschap uit Breda, het dagelijks groenonderhoud van schoffelen en snoeien. De Enk Groen en Golf en Van Helvoirt zijn verantwoordelijk voor het onderhoud van hetgeen zij zelf hebben aangelegd.

Wim Lentink

Vergroten burgertevredenheid

De Enk voert regelmatig onderzoeken uit naar de bewonerstevredenheid. ‘In de jaren zestig was Nederland niet zo rijk, maar kon alles. Gemeenten hadden hun eigen kwekerijen en zag je overal rozenperken’, aldus Lentink. ‘Een paar decennia later werd alles omgevormd naar gras. Gelukkig leven we nu in een tijd dat sommige gemeenten zich realiseren dat een leefbare woonomgeving écht telt voor de burger, en dat groen daar een grote rol in speelt. Als de groenkwaliteit verbetert, zie je minder rommel in de groenstroken en honden worden ook niet meer uitgelaten in de heestervakken.’ Hij sluit af: ‘Speciale cultuurvariëteiten zijn wat duurder dan de gemiddelde aanplant die altijd voorradig is. Maar je verdient je investering terug in beheergemak en woon- en kijkgenot van de klant. En die klanten, dat zijn natuurlijk de bewoners.’

Sommige cultivars zijn wat duurder dan standaard. Maar dat verdient zich terug in beheergemak en kijkgenot

LOGIN   met je e-mailadres om te reageren.

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

download artikel

Tip de redactie