De bodemschatten van Apeldoorn

ARTIKEL

Paul van der Sneppen, woensdag 22 augustus 2018

338 sec

Wethouder Wim Willems geeft de ondergrondse geheimen van de Veluwestad prijs

Wie wil begrijpen waarom Apeldoorn dit jaar het predicaat European City of Trees mag dragen, moet de bodem in. De ondergrondse bomenbunkers waarmee de Veluwestad al in de jaren negentig experimenteerde, zijn allang geen nieuws meer. Maar er is meer te vinden in de Apeldoornse bodem. Stad+Groen ging fietsen met wethouder Wim Willems en ontdekte een spekkoek aan maaivelden, ondergrondse sprengen die zich weer in het daglicht mogen vertonen en een ondergrondse parkeergarage waarop de natuur floreert.


De eerste stop op onze fietstocht is het negentiende-eeuwse Oranjepark, een klassiek park met grote, oude bomen, een prieel, keurige borders, een gazon en strak aangelegde wandelpaden. Apeldoorn heeft een rijke historie, die haar sporen heeft achtergelaten in de stad en de omgeving. Die historische waarde wordt gekoesterd. Het Oranjepark is daar onderdeel van. 'Hier houden we alles graag zoals het is. Het is een klassiek park. Daar willen we niets aan afdoen', legt Willems uit.

Recreanten

Het park ligt niet ver van het centrum en trekt veel bezoekers. Hier en daar genieten recreanten op een plaid van de rust en de zon. Een enkeling lijkt de voorziening ook als overnachtingsplaats te gebruiken. We zien een slaapzak op een bank liggen. Bebaarde mannen roken shag en drinken bier uit blik. De recreanten kijken uit op statige herenhuizen die het park omzomen en keurig onderhouden borders en paden.

Het Oranjepark ziet er gesoigneerd uit. Toch worden daar weinig extra middelen voor ingezet. 'We houden de hele gemeente op een basisonderhoudsniveau, op B-niveau. Op bepaalde speerpunten zetten we hoger in. Hondenpoep, bijvoorbeeld; daarvan vinden we dat dat nergens mag voorkomen.' Voor het Oranjepark geldt hetzelfde onderhoudsniveau. Toch vraagt het klassieke park wel wat extra aandacht. Er zijn wat meer eenjarige planten te vinden en ook de grote, oude bomen vergen extra onderhoud. 'Die krijgen compost en soms worden er voedingsstoffen in de bodem geïnjecteerd.'

Laanstructuur

Op de Loolaan aangekomen, wijst Willems op de laanstructuur van de drukke verkeersweg. Ooit is de laan aangelegd als verbindingsweg tussen paleis Het Loo en de Grote Kerk in de stad. 'Je begrijpt dat dit er honderd jaar geleden heel anders uitzag. Geen asfalt, geen fietspaden, nauwelijks verkeer en geen parkeerhavens aan weerszijden. Toch hebben we hier de bijzondere, oude laanstructuur willen behouden.'

Historische waarde weegt daarbij zwaarder dan biodiversiteit. Waar Apeldoorn elders zoveel mogelijk probeert om verschillende boomsoorten door elkaar te planten, zien we aan de Loolaan een enkele soort lindeboom. 'We zouden nu niet meer kiezen voor een homogene laanstructuur. Als we bij nieuwbouw een laanstructuur aanleggen, doen we dat met bijvoorbeeld zeven verschillende soorten iepen. Hier aan de Loolaan echter doen we dat niet. We laten alles bij het oude. Dat verhoogt natuurlijk de kwetsbaarheid van de laan. Als een ziekte toeslaat, vindt er meteen kaalslag plaats en lopen we de kans dat deze mooie, historische laanstructuur verloren gaat. Maar de linde is een goede, sterke stadsboom en we investeren in gezonde groeiplaatsen.'

Herfst

Dat laatste is zeker geen overbodige luxe, want omdat de Loolaan tegenwoordig een drukke, verharde verkeersweg is, moet in de herfst ook het blad zoveel mogelijk opgeruimd worden. De voedingsstoffen die zo verloren gaan, worden vervangen door voedingsstoffen die in de bodem worden geïnjecteerd.

Tekst loopt door onder de afbeelding

De Koning Lodewijklaan. Door de extreme hitte lijkt het wel alsof de herfst zijn intrede heeft gedaan

Dat is niet nodig op de Koning Lodewijklaan. Daar hebben de boomwortels alle ruimte en bladval hindert er niemand. Ook hier heeft de gemeente Apeldoorn ervoor gekozen om een historisch stadselement in stand te houden. Waar tot in de jaren zeventig een spoorlijn liep die diende voor de bevoorrading van het paleis, staan nu speeltoestellen. Aan weerszijden van waar vroeger het spoor liep, prijken nu statige bomen. 'Het idee is om het spoor als historisch landschapselement te reconstrueren middels een laanstructuur. De bomen hier hebben alle ruimte. Meestal worden boomstructuren langs wegen gelegd. Dat is niet ideaal, want dat zijn juist de plekken waar het voor de boom het meest sappelen is. Niet hier; hier zien we een boomstructuur waarin bomen in volle glorie tot hun recht komen, met alle ruimte voor de wortels en de kruin.'

Groenstructuren

De aandacht voor de historische structuren komt in Apeldoorn ook voort uit de wens om het groen van buiten naar binnen in de stad te brengen. De stad ligt in een bosrijke, natuurrijke omgeving. Langs de oude en nieuwe groenstructuren wordt de natuur van buiten helemaal tot in de stadskern geleid. 'Zo creëer je bijvoorbeeld ook bijenlinten die door de hele stad gaan. In de beken en sprengen die we in de stad weer bovengronds hebben gehaald, is nu zelfs de beekprik weer te vinden, een zeldzame vissoort.'

'We zouden nu niet meer kiezen voor een homogene laanstructuur'

Niet iedereen heeft altijd evenveel oog voor de natuurwaarde die de gemeente creëert in Apeldoorn. Een zeldzame vissoort in een stadsbeek, bijvoorbeeld, is nu eenmaal niet aan iedereen besteed. Zo nu en dan moet ook Willems zich teweerstellen tegen wat hij het typisch Hollandse netheidssyndroom noemt. 'Ik heb niets te klagen, hoor. Apeldoorners tonen zich heel betrokken bij hun stadsnatuur. Maar de natuur is niet altijd pracht en praal. Zo nu en dan krijgen we dus heus wel vragen, bijvoorbeeld waarom een berm niet gemaaid wordt. Maar we leggen goed uit welke keuzes we maken en waarom. Soms bellen we letterlijk aan om burgers te informeren en enthousiasmeren voor projecten in hun buurt. Ik merk dat je burgers snel meekrijgt in beslissingen, wanneer je laat zien dat je met kennis van zaken handelt.'

Ambities

Even verderop stoppen we in het Sprengenpark, een monumentale groenvoorziening langs een van de vele oude sprengen die de streek rijk is. 'Hier zie je goed hoe onze ambities voor de komende jaren gestalte krijgen. We zetten in op meer kleur in het openbaar groen, meer biodiversiteit en bijenlinten. Om het bloeiseizoen te verlengen, maken we hier veel gebruik van bloembollen.' Op een dag als deze wordt duidelijk dat Apeldoorn die kleurenpracht niet cadeau krijgt. De beplanting heeft te lijden van de extreme zomerhitte. Net als elders in de stad zijn ook hier medewerkers van de gemeentelijke groendienst druk bezig om de borders te sproeien.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Wie goed kijkt, ziet beekprikken zwemmen in de Grift

Van het Sprengenpark is het luttele minuten fietsen naar het volgende pareltje van het ambitieuze Apeldoornse groenbeleid, het Amaliapark. De tocht voert langs de Grift, een van de vele beken die de regio rijk is. Voor een geoefend oog is in het water de beekprik te zien. Dat is bijzonder, want het kleine visje van prehistorische oorsprong wordt met uitsterven bedreigd. Het is de gemeente Apeldoorn, samen met het waterschap Vallei en Veluwe, niettemin gelukt om een nieuwe habitat te creëren voor het beestje.

Begraven

'Ooit was deze locatie een lelijke plek', memoreert Willems als we bij het Amaliapark aankomen. 'Veel asfalt. Veel geparkeerde auto's. Weinig groenvoorziening.' Dat is nauwelijks meer voor te stellen. Het Amaliapark is een kleurige stadsoase met water en een rijke beplanting. Hier en daar fladdert een vlinder. We staan op een steenworp afstand van het stadscentrum. Nog opmerkelijker is dat we boven op een parkeergarage staan. In plaats van de auto's te weren uit de stad, heeft Apeldoorn het wagenpark hier als het ware begraven onder een kleurig stadspark.

'Soms leggen we keuzes uit door letterlijk bij burgers aan te bellen'

In het stadscentrum aangekomen, treffen we nog meer ondergrondse verrassingen aan. De gemeente speelt hier kunstig met verborgen maaivelden. De boombunkers op het Stationsplein zijn daar een goed voorbeeld van. De ontwerpers van het plein hebben geprobeerd om op het Stationsplein elementen van het Nationale Park De Hoge Veluwe te imiteren. 'Reizigers moeten bij het verlaten van het station meteen het gevoel krijgen dat ze op de Veluwe zijn gearriveerd.' Dat uit zich onder meer in de bomenpracht op het plein. Overal staan naaldbomen. Op het gewelfde plein, dat in kleur en vorm iets van een zandduin heeft meegekregen, liggen dennenappels.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Het Amaliapark. Op de achtergrond de gemeentelijke groendienst, bezig met sproeien vanwege de extreme zomerhitte

Wortelopdruk

Wie goed kijkt, ziet dat de bomen minder hoog lijken dan de bomen in de vrije natuur. Dat is echter gezichtsbedrog. Ze staan verzonken in boombunkers. 'Wat we hier hebben gedaan, is een tweede, lager gelegen maaiveld creëren voor de bomen', legt Willems uit. 'Je ziet hier dus eigenlijk een boslaag onder de stadslaag. Zo hebben we ruimte gemaakt voor de wortels en hebben we ook geen last van wortelopdruk.'

De boombunkers lijken het handelsmerk van het Apeldoornse groenbeleid. Apeldoorn stond aan de wieg van de eerste boomkratten. Uit die vroege experimenten is later een hele serie varianten van de boombunkers voortgekomen. Het stadsbestuur is al die technologische ontwikkelingen blijven volgen en inzetten. Inmiddels liggen er 360 ondergrondse groeiplaatsvoorzieningen, van eenvoudige boomkratten tot geavanceerde boombunkers.

Investering

De investering van vijftien- tot twintigduizend euro per bunker kan Willems goed verantwoorden. 'Dat betaalt zich op meerdere fronten terug. Op de eerste plaats spaar je veel werk uit als je ergens opnieuw de grond in moet voor werkzaamheden. Alle leidingen en kabels liggen om de groeiplaats heen. De boom kan gewoon blijven staan.'

Maar veel belangrijker nog is het groenrendement, vindt de wethouder. 'Een linde die veertig jaar staat zonder bunker, levert nauwelijks natuurwaarde op. In termen van schaduw en CO2-opslag, bijvoorbeeld, presteert die veel minder dan een linde die in een bunker staat. De eerste overleeft maar net en moet na veertig jaar worden vervangen. De tweede staat tachtig jaar. We zien dat linden die we vijftien jaar terug in een bunker hebben geplant, nu al groter zijn dan gelijksoortige bomen die al veertig jaar zonder bunker moeten overleven.'

Bodemruimte

Onze laatste stop is het Marktplein. Dat moet, zo staat gepland, nog op de schop. 'Het is nog een erg stenige omgeving. Dat willen we graag anders maken.' Het probleem op deze locatie is echter dat zich vlak onder het plein een parkeergarage bevindt. Er is daardoor nauwelijks ruimte in de bodem voor beplanting.

Maar ook voor dat probleem wordt de oplossing gezocht in het creëren van nieuwe maaivelden. 'Ditmaal moeten we een nieuw maaiveld boven de grond maken. We denken dan aan oplossingen met bakken waarin beplanting wordt aangebracht. Hoe we dat precies gaan doen, is nog niet duidelijk, maar we hebben zeker een groenere uitstraling in gedachten voor het Marktplein.'

Apeldoorn in cijfers: Inwonertal: 161.000 Groei (of krimp) per maand: circa 90 inwoners per maand groei (2017) Aantal bomen: 68.000 Natuur, bos en groen: 4.200.000 m2 gazon, 2.800.000 m2 beplanting Begroting groenbeheer: 5.800.000 euro

LOGIN   met je e-mailadres om te reageren.

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

download artikel

Tip de redactie