Kansen voor fruit in openbaar groen?

ARTIKEL

Jan Mertens, Joris Dewinter en Filip Debersaques, woensdag 28 oktober 2020

130 sec

Veel steden en gemeenten hebben fruit in hun openbaar groen. Uit een rondvraag onder groenbeheerders in Belgische steden en gemeenten blijkt dat fruit in het openbaar domein meerwaarde kan hebben, vooral op het vlak van educatie, beleving en sociale cohesie. Fruitproductie op zich is hieraan duidelijk ondergeschikt. Tegelijkertijd blijkt er behoefte aan kennis en ondersteuning rond fruit.

Een snoepbos in Brugge. Een snoepbos is een ruimtelijk afgescheiden groep bestaande uit meer dan vijf fruitbomen of -struiken.

In het openbaar groen van het merendeel van de bevraagde gemeenten (81%) staat fruit. Gemiddeld hebben de gemeenten vijf plaatsen waar fruit aangeplant is. De soorten- en vormenrijkdom is groot. De meest gebruikte vorm bleek een boomgaard (meer dan 50% van de bevraagde gemeenten), maar ook fruitgroepjes en snoepbosjes zijn populair (respectievelijk 39 en 34%). De populairste soorteninvulling bleken appel, peer en okkernoot.

Gebruik van fruit biedt meerwaarde

De bevraagde groenambtenaren zagen educatie, beleving en biodiversiteit als voornaamste meerwaarden van het fruit. Educatie had vooral betrekking op de herkomst van fruit, maar ook op de kennis van soorten en cultivars (ook wel rassen of variëteiten genoemd). Daarnaast kan fruit mensen extra beleving bieden en de mogelijkheid om te genieten van een gezond tussendoortje. Fruit heeft ook duidelijk esthetische meerwaarde; vooral de bloei werd hierbij vermeld.

Educatie, beleving en biodiversiteit worden gezien als voornaamste meerwaarden van fruit in het openbaar groen

Veel fruitprojecten zijn uit het oogpunt van ecologie en biodiversiteit van onschatbare waarde. Ze richten zich op bestuivers en dieren rond en op de locatie, zoals eikelmuis, das, vos, uil en eekhoorn. De fruitprojecten zijn immers een ideale voedselbron en bieden schuil- en nestplaatsen. Fruitproductie op zich werd slechts door een beperkt aantal respondenten (20%) gezien als meerwaarde.

Een fruitgroepje in Zelzate. Een fruitgroepje is een ruimtelijk afgescheiden groep bestaande uit twee tot vijf fruitbomen of -struiken. Samenhang is noodzakelijk. Het fruitgroepje dient zich te onderscheiden van de rest van de omgeving en andere bomen of struiken.
Een boomgaard in Kortenberg. Een boomgaard is een duidelijk gestructureerde en samenhangende eenheid van minimaal tien hoogstam- of halfstamfruitbomen. Doordat de bomen voornamelijk op rijen staan, is het een beheervriendelijke eenheid.

Aandachtspunten

Hoewel de ondervraagde gemeentes duidelijk meerwaarde in fruit zien, zien ze ook een aantal problemen. Het probleem dat het vaakst vermeld werd, was een gebrek aan kennis binnen de groendienst (28 gemeenten). Het beheren van fruitprojecten is een totaalplaatje van zowel het onderhoud van de fruitboom of -struik als de onderbegroeiing. Het is vaak complex en de kennis en de technische knowhow zijn in veel gevallen onvoldoende aanwezig. Andere herhaaldelijk vermelde problemen zijn standplaatsgeschiktheid, maaischade, plukschade en vandalisme.

Herhaaldelijk vermelde problemen zijn standplaatsgeschiktheid, maaischade, plukschade en vandalisme

Sleutels tot succes

Aan de hand van de gesprekken met de groenbeheerders is ook een aantal aanbevelingen voor een succesvol fruitproject geformuleerd. De belangrijkste is het investeren in kennis, bijvoorbeeld door regelmatig bijscholingen en cursussen aan te bieden aan het personeel. De kennis die nodig geacht wordt, gaat voor een groot deel over het principe 'de juiste plant op de juiste plaats', maar ook over snoeien en plagen.

Voorbeelden van problemen in de fruitprojecten: snoei- en plukschade en/of vandalisme.
Voorbeelden van problemen in de fruitprojecten: verwaarlozing fruit.
Voorbeelden van problemen in de fruitprojecten: standplaatsgeschiktheid.

Ook communicatie met het publiek wordt gezien als een van de sleutels tot succes. Zo kan plukschade, vandalisme en verwaarlozing voor een deel voorkomen worden. Ook is niet iedereen op de hoogte van wat wel en niet eetbaar is en vooral wanneer. Ten slotte is participatie vanaf het begin (eigenaarschap en verantwoordelijkheden) volgens veel respondenten essentieel voor duurzaam gebruik en beheer. Het beheer van het fruit wordt in de praktijk meestal uitgevoerd door de gemeenten zelf of uitbesteed. Soms wordt het beheer echter gedaan door burgers. In dat geval worden er vaak snoeidemo's gegeven of gebeurt het beheer onder begeleiding van de groendienst. De steden en gemeenten die burgers het beheer lieten doen, waren positief over het verloop van deze projecten. In het begin liep het vaak stroef en had de groendienst vaak dubbel werk, maar nadat enkele voortrekkers eenmaal hun schouders onder het project hadden gezet, verliep dit uitstekend. Het werk voor de groendienst verminderde drastisch en deze projecten hadden duidelijk meerwaarde voor de buurt.

Communicatie met burgers is sleutel tot succes

De auteurs

Jan Mertens is docent groen- en natuurbeheer bij de vakgroep Omgeving, Forest & Nature Lab aan de Universiteit van Gent, Joris Dewinter is afgestudeerd masterstudent tuinbouwkunde (UGent) en Filip Debersaques is hoofdlector Tuinbouw, vakgroep Plant en Gewas (UGent).

Dewinter schreef voor zijn masterscriptie 208 steden en gemeenten aan, verspreid over Vlaanderen. Daarvan wilden er 81 deelnemen. Uiteindelijk werden er 56 bevraagd in een semi-gestructureerd interview.

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

download artikel

Tip de redactie