Speelaanleiding genoeg in de stad, maar weet je de plekjes ook te vinden?

ARTIKEL

Ronald Buitenhuis, vrijdag 5 maart 2021

332 sec

De stad als zoekplaatje

Elke stad heeft wel een flyer met een toeristische route langs bijzondere plekken. Maar vrijwel geen enkele stad heeft een 'speelroute' langs bijzondere en minder bijzondere, maar o zo uitdagende speelplekken. Dat is een gemiste kans. Vaak zijn de speelaanleidingen er wel, maar weten veel kinderen en ouders die niet te vinden. Door een verhaal te koppelen aan een speelroute wordt de stad een ontdekkingstocht voor jong en oud.

Voor het station van Assen staat Mannes. Mannes is een enorme houten hond. Houdt hij de wacht? Wacht hij op zijn baasje? Dat is het mooie van kunst: iedereen heeft er een eigen verhaal bij. Mannes is inmiddels ook de start van een heel ander verhaal. Een fictief speelverhaal. De pups van Mannes zijn weggelopen. Ze zijn de binnenstad gaan ontdekken. Een metafoor. Het is een vertrekpunt voor kinderen geworden om al spelend de pups in de binnenstad te gaan zoeken. Oftewel: langs allerhande speelaanleidingen te gaan en die spelenderwijs te ontdekken. Dit geeft kinderen een extra prikkel, maar het helpt het ouders of begeleiders ook om te accepteren dat hun rondje door de stad misschien wat langer duurt omdat de kinderen aan het spelen en ontdekken zijn. Zo worden ook de volwassenen meegezogen in het speelverhaal.

Zien, herkennen en vinden

'En zo kan eigenlijk elke stad zijn eigen verhaal vertellen', zegt stedenbouwkundig ontwerper Arjan Vreugdenhil van OBB Ingenieurs, ontwerpers van speelplannen. OBB zit ook achter de pups van Mannes' verhaal, heeft voor de stad Groningen gewerkt aan het ambitiedocument Spelen in de binnenstad en is voor de gemeente Deventer bezig met een speelnetwerk in de binnenstad. Het vertrekpunt kan een station zijn, maar evengoed een fietsenstalling, gemeentehuis, parkeergarage of ander punt waar veel bezoekers de binnenstad in komen. Arjan Vreugdenhil: 'Zie het als een stadswandeling, maar dan voor spelen, bewegen, ontmoeten en samen sporten. Hoeveel mensen zie je niet met een foldertje langs hoogtepunten van een stad wandelen? Waarom ook niet voor spelen en bewegen? Of met een folder als looproute; voor kinderen kun je het interactief maken door markeringen of bordjes aan te brengen. Zo maak je van de stad een interactief zoekplaatje voor spelen.' Vreugdenhil heeft de ervaring dat veel binnensteden al een groot aantal speelaanleidingen hebben. 'Maar veel ouders en kinderen weten die niet te vinden. Of ze herkennen ze niet als speelaanleiding; die moeten dus als zodanig gehighlight worden. Maar ook op een trap kun je prima spelen. Dat is een aandachtspunt voor professionals die met spelen bezig zijn. Maak speel- en beweegmogelijkheden zichtbaar.'

Zo worden ook de volwassenen meegezogen in het speelverhaal

Mannes is een goed voorbeeld. Op zoek naar de pups kom je op tal van plekken in de stad. Vreugdenhil: 'Het mooie is: je had er ook een totaal ander verhaal van kunnen maken. In plaats van een hond is ook weleens gesuggereerd om als kunstwerk een grote motor neer te zetten, verwijzend naar de TT van Assen. Dan kun je een raceverhaal maken. Assen heeft daarvan afgezien omdat dat niet iedereen aanspreekt. Een hond is voor iedereen aaibaar.' Volgens Arjan is het mooie van spelen als zoekplaatje dat de investeringen vaak beperkt kunnen blijven. 'Er is al zoveel te spelen. Je moet het alleen zien, herkennen en weten te vinden. De binnenstad biedt uit zichzelf enorm veel speelwaarde. Door een mensgerichte inrichting (autoluw, veel te doen en te zien, veel ontmoetingen) wordt de hele binnenstad automatisch één grote informele speelzone. Hierbinnen bevinden zich allerlei interessante plekken: historische hotspots, groene oases, pleintjes met ontmoetingen, uitkijkpunten, openbare binnenlocaties als bibliotheken en het stadhuis. Op deze plekken is vaak al veel te doen en te ervaren. Combineer dat met spelen; dan kan jong en oud er terecht. Het mooie is: de stad is een plaats waar de meeste mensen relatief ontspannen zijn. Dankzij die twee dingen staat de deur naar je innerlijke homo ludens iets verder open dan normaal. Om het laatste zetje te geven, kunnen kleine interventies worden gedaan in de openbare ruimte. Die kunnen met elkaar worden verbonden als een soort route door een thema of kleur.'

Door een mensgerichte inrichting wordt de hele binnenstad automatisch één grote informele speelzone

Kwaliteitscriteria Jan Gehl

Kleine kinderen gebruiken een trap uit zichzelf al als speelobject. Wat oudere kinderen, jongeren en volwassenen kunnen uitgedaagd worden om dit ook te doen door een kleine interventie, een klein gebaar of een highlight (een likje verf, een klein bordje). De twaalf kwaliteitscriteria van Jan Gehl zijn een goed instrument om te zorgen voor prettige plekken. Een voorwaarde om open te staan voor nieuwe ervaringen en uitdagingen, voor spel, voor je innerlijke homo ludens (enjoyment), is dat de omgeving je allereerst bescherming (protection) biedt. Meestal is dat in Nederland wel goed geregeld. In het domein comfort is vaak nog wel winst te behalen. Vreugdenhil: 'In Groningen werken we met deze criteria van Gehl. Zo kun je stapsgewijs het comfort en speelplezier vergroten. Belangrijk is om eerst inzichtelijk te maken waar de kansen liggen en welke kenmerken ontbreken.' Volgens hem leent de tijdsgeest zich ook voor nieuwe speelverhalen in de stad. 'Binnensteden worden weer steeds meer plekken van beleving, ervaring en ontmoeting, in plaats van alleen een plaats om te kopen en verkopen. Verder wordt er weer steeds meer gewoond in binnensteden, ook door gezinnen. En dus is er een groeiende vraag naar spelen en speelaanleidingen. Maar de stad is vaak al volgebouwd. Veel nieuwe ruimte voor het aanleggen van formele speelplekken is er niet, maar dat hoeft ook niet. Veel is er al, zoek het op en bied het vindbaar aan. Maak van een zoekplaatje een vindbare route.'

'Het is altijd maatwerk. Doe het samen met bewoners, kinderen en ondernemers'

In elke straat een speelaanleiding

Ontwikkel altijd samen met bewoners, adviseert Vreugdenhil. 'Het is altijd maatwerk. Doe het samen met bewoners, kinderen en ondernemers. In Groningen, bijvoorbeeld, hebben we goed samengewerkt met de kinderraad voor input, en met ambtenaren van verschillende beleidsafdelingen om de implementatie breed gedragen te krijgen.' Voor ondernemers kan het een extra impuls geven door meer wandelverkeer in de stad te genereren. En zo kom je ook nog eens in winkelstraatjes waar je normaal niet komt. In elk straatje is wel een speelaanleiding te verzinnen. En mensen denken: goh, wat een leuk winkeltje is dat! Vreugdenhil: 'Maak het voor alle leeftijden interessant. Zo leg je een extra gebruikerslaag op de binnenstad, zonder nieuwe elementen of (grote) inrichtingsaanpassingen. Dit maakt het meteen toekomstbestendig. Zo werken we ook in veel van onze buitenruimteplannen. Een groot deel van Nederland is al doorontworpen en zit ruimtelijk "op slot". Maar met kleine interventies en sociale impact kan de gebruikerslaag worden geïntensiveerd en verbeterd, zodat er meer speelwaarde, een hogere sociale kwaliteit en/of een hogere beweegintensiteit kunnen worden bereikt. Zo zijn we toekomstbestendig bezig met de ruimte die we hebben.' Door spelen te gebruiken als aanjager, kunnen stadcentra veel interessanter worden gemaakt, besluit Vreugdenhil. 'Het Stadsbalkon in Groningen, bijvoorbeeld, heeft de potentie om er een bespeelbare helling met glijbanen en klimtouwen van te maken.' En Mannes? Die is nog steeds op zoek naar zijn pups. En het mooie is: pups houden zich nooit aan routes. Die moet je altijd weer ergens anders zoeken.

Spelen als citymarketing

De gemeente Assen ontwikkelde in 2017 een binnenstadvisie. Het was de aanleiding tot een nieuwe kijk op spelen. Jannet de Vries van de gemeente: 'Assen is echt een familiestad. Veel groen, ruim, betaalbaar wonen en veel speelplekken in de wijken. Maar er bleken nauwelijks tot geen speelplekken in de binnenstad te zijn. Het is best een uitdaging als je als familiestad één van de pijlers van de citymarketing is, maar er geen ruimte is om grote speeltoestellen te plaatsen.' De uitkomst bleek even verrassend als eenvoudig. De Vries: 'Als je beter kijkt, zie je dat er eigenlijk al een keur aan speelmogelijkheden is in de stad. Alleen zijn dat niet altijd formele speeltoestellen. Het kan ook iets heel simpels als een kunstwerk, trap of bank zijn. Je moet alleen anders naar de omgeving gaan kijken.' Met OBB werd vervolgens een ontwerp gemaakt om die speelaanleidingen zichtbaar te maken en met elkaar te verbinden. Binnenkort komt er een flyer te liggen bij alle overnachtingsmogelijkheden in Drenthe om kinderen en (groot)ouders te wijzen op de speelroutes en speelplekken in Assen. In de stad zijn het vooral gele stoepstickers met een hondenpootje die erop wijzen dat er iets te doen is voor kinderen. De Vries: 'Daarbij maken we soms ook een koppeling met winkeliers. Zo hebben we voor een winkel met hardloopschoenen twee strepen getrokken en de vraag gesteld: een hazewind loopt dit stuk zo snel; hoe lang doe jij erover? Een kind wordt zo uitgedaagd om een sprintje te trekken of een wedstrijdje te doen met zijn ouders. Iets verderop dagen we kinderen uit om ver te springen.' Assen had maar een beperkt budget van 50.000 euro voor een totale speelroute in de nieuwe binnenstadvisie. De Vries: 'Daar heb je amper een toestel voor. Nu hebben we heel goed gekeken naar wat er al is en op plekken waar echt iets ontbrak eenvoudige toevoegingen gedaan. Er waren straten waar echt geen speelaanleiding te vinden was. Daar hebben we bijvoorbeeld een brede bank geplaatst, die ook kan dienen als podium voor livemuziek of voor een modeshow van een winkel, maar waarvan de rand een evenwichtsbalk voor kinderen is. Soms is de oplossing verrassend simpel. Wie goed kijkt, ziet dat er al heel veel is.' Afgelopen zomer is de Mannes-route (zie verhaal elders op deze pagina) ingericht in Assen. Om te kunnen zeggen wat het effect is, is het nog wat te vroeg. De Vries: 'Door corona komen er momenteel helaas weinig mensen in de binnenstad. Het winkelgebied zit dicht. Maar ik denk echt dat deze aanpak een bezoekje met (klein)kinderen aan de binnenstad stimuleert en dat de route uitnodigt om steeds verder op ontdekkingstocht te gaan. Hierdoor blijven bezoekers langer in de binnenstad en daar hebben onze ondernemers weer profijt van.' De complete route is te vinden op www.assen.nl/speelroute-de-pups-van-assen

Arjan Vreugdenhil

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

download artikel

Tip de redactie