Koele steden

ADVERTORIAL

Malon Gerrits, woensdag 15 juni 2022

220 sec

Het koelende effect van groen

Extreme kou of hitte, regen, windstoten, hevig onweer, sneeuw, ijzel of lange perioden van droogte... Je hebt het vast zelf al gemerkt, we hebben steeds vaker te maken met extreme weersomstandigheden. De maatschappelijke opgave om steden leefbaar te houden betekent dan ook dat we de steden moeten aanpassen aan het veranderende klimaat. Een van de manieren om dat te doen is door groen. Groen is namelijk essentieel voor een klimaatbestendige en duurzame stadsomgeving. Groen werkt verkoelend, vermindert wateroverlast en verhoogt daarnaast het de infiltratiecapaciteit, dat ook droogte tegengaat. Maar hoe realiseren we groene steden? En hoe zorgen we ervoor de kosten van groenbeheer niet de pan uitrijzen?

Verdampingsprocessen hebben een koelend effect op luchttemperatuur en oppervlaktetemperatuur. In een natuurlijke omgeving zorgen de bomen voor schaduw, lagere oppervlaktetemperaturen en luchttemperatuur. Echter, hebben grote percentages bebouwing en andere verharde oppervlakken een geringere verdamping tot gevolg.

Materiaaleigenschappen met betrekking tot het reflecterende en het warmte absorberende vermogen van zonlicht hebben invloed op de oppervlaktetemperatuur, en dus de luchttemperatuur in de stad. Het reflecterende vermogen van zonlicht wordt Albedo genoemd.

Verharding en bouwmaterialen van het stedelijk gebied hebben over het algemeen een lager Albedo dan begroeide oppervlakken. De materialen van het stedelijk gebied reflecteren minder en absorberen meer zonlicht wat tot hogere oppervlakte- en luchttemperaturen leidt. Dat betekent tevens meer smogvorming. Warme lucht neemt namelijk verontreinigingen en stofdeeltjes mee naar hogere luchtlagen waardoor een smogbel ontstaat. Koelere lucht van buiten de stad wordt opgewarmd aan de stadsrand en dringt daardoor niet meer door tot in de stadskern.

De meest effectieve maatregel voor het beperken van oppervlaktetemperaturen is het beperken van het percentage verhard oppervlak.

10 airco's verkoelen net zoveel als 1 boom

Bomen zijn natuurlijke probleemoplossers. Bomen en groen hebben een verkoelend effect op het stadsklimaat: dat komt doordat er door schaduwvorming minder zonnestraling op het aardoppervlak terecht komt en door het warmte absorberend effect door de verdamping van vocht uit de bladeren.

Uit onderzoek blijkt zelfs dat in de zomer (afhankelijk van de boomsoort) slechts 10% tot 30% van het zonlicht de grond in de schaduw van een boom bereikt. Verschillende studies in Amerika toonden aan dat muren die in de schaduw van bomen liggen gemiddeld 20°C koeler zijn. Het onderzoek De Hittebestendige Stad van de Hogeschool van Amsterdam beschrijft dat 10% meer vergroening leidt tot een halve graad minder hitte in de stad.

Minder grote afvoerpieken bij neerslag

Vergroening is niet alleen goed voor het beperken van de opwarming, maar biedt ook voordelen voor de wateropgave. Groen zorgt voor minder grote afvoerpieken bij neerslag. In plaats van direct naar het riool te stromen, wordt het water eerst opgeslagen door bladeren of takken. Pas als deze verzadigd raken, loopt het water naar de bodem. Hierdoor bereikt een deel van de neerslag de bodem met vertraging en een ander deel verdampt. Daardoor wordt er minder neerslag tegelijk afgevoerd en krijg je minder wateroverlast.

Het verdampen van water door groen, de grond eronder en er omheen levert een bijdrage aan het beperken van hittestress dankzij een 2°C tot 5°C lagere luchttemperatuur in de directe omgeving. Daarbij verhoogt het de potenties van de biodiversiteit en leefkwaliteit.
Bladerdaken van bomen of pergola’s boven parkeerplekken, pleinen, schoolpleinen en speelplekken helpen de stad dus koeler te houden, maar zorgen er ook voor dat er minder stof en andere verontreinigingen in de lucht zitten, regenwater beter wordt vastgehouden en de leefkwaliteit in het algemeen wordt vergroot. Helaas staat groen in en om de stad nog steeds zwaar onder druk. Nog steeds worden er meer bomen gekapt dan er worden geplant. Daarbij wordt er steeds meer groen bebouwd en verhard dan dat er wordt toegevoegd.

Langzaam komt hier verandering in en zien steeds meer mensen in hoeveel goed groen voor een stad kan doen en zien stadsplanners het belang van investeren in duurzame ontwikkeling in.

Vitaal belang

Bomen zijn dus van vitaal belang, maar dan moeten ze wel gezond en volgroeid zijn.

Groen heeft zelf ook een watervraag. In tijden van droogte en watertekort kan groen dus ook het probleem vergroten. Aandacht is dus belangrijk, wanneer je het aan de boom gaat zien ben je vaak al te laat. Als je de boom te veel water geeft krijg deze weinig tot geen zuurstof meer bij de wortels. Dit maakt de boom niet alleen ‘lui’, waardoor de wortels zich niet kunnen ontwikkelen ten opzichte van de kroon, in het slechtste geval sterft de boom af. Je kunt dat voorkomen door de juiste bomen op de juiste plek te planten, regenwater zoveel mogelijk op te slaan en te bewaren voor droge periodes en door monitoring. Om groen ook te laten groeien op minder natuurlijke plekken zoals in een stadscentrum, op een viaduct of dak, is monitoring simpelweg noodzakelijk.

Kosteneffectief beheer

Het geven van water is maatwerk en afhankelijk van de omstandigheden. Een vaste hoeveelheid en frequentie zijn dan ook niet te geven. Dit maakt monitoren op water extra belangrijk. Daarom helpen wij sinds 2017 groenvoorzieners, gemeenten, hoveniers, provincies, kwekers en waterschappen met slimmer en efficiënter werken. Dit doen wij door het combineren van kennis over bomen en planten met 'Internet of Nature'.

ConnectedGreen is een slim systeem voor het op afstand monitoren van groenprojecten, bomen, vakken, bakken, gazons en dak- en gevelgroen. Het systeem bestaat uit draadloze sensoren, een slimme cloudomgeving en gebruiksvriendelijke apps voor zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers. Hierdoor ontstaat er een betere samenwerking, zijn meetgegevens waardevol om te gebruiken in systemen voor asset management en werkplanning (datagedreven werken). Tegelijkertijd worden er veel kosten bespaard op inboet, watergift en projectbezoeken.

Inmiddels zijn al meer dan 1500 van onze draadloze sensoren geplaatst in projecten door heel Nederland en België.

Grote besparing

In de gemeenten Veldhoven zijn in 2019 zo’n 300 bomen omgewaaid door stormschade. De 70 bomen die daarvoor zijn teruggeplant, worden nu verzorgd op basis van de gegevens van de sensoren. In totaal zijn er 840 nieuwe bomen geplaatst in de gemeente Veldhoven. ‘De investering in de sensoren en het bijbehorende abonnement verdien je snel terug’, aldus groenadviseur Ron Berben. ‘Na drie maanden heb ik het verschil uitgerekend. Als we alle 840 bomen op basis van de vochtsensoren hadden verzorgd, hadden we in drie maanden 20.000 euro bespaard op water-, loon- en materiaalkosten. Ik ben er zelf oprecht verbaasd over. Je verspilt geen water, maar geeft ook niet te weinig, dus de boom wordt optimaal verzorgd. En ritjes tussendoor om de status van de boom en de grond te controleren hoeven ook niet meer. Dat is nog een interne besparing die niet het bedrag zit. Ook kan de uitvoering gecontroleerd worden. De vochtsensoren geven een piek wanneer er water wordt gegeven.’

Scan de QR-code en ga ook aan de slag met kosteneffectief groenbeheer.

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

Tip de redactie