Gemeenten serieus bezig met vergroenen; budget en kosten blijven uitdaging

ARTIKEL

Sander Louis, donderdag 14 juli 2022

296 sec

Interview dataspecialisten: wat leert de Groene Stad Challenge 2021 ons?

De Groene Stad Challenge 2021 heeft interessante inzichten opgeleverd over de vergroening van Nederlandse steden en dorpen. Maar liefst 103 gemeenten hebben het groen in de bebouwde leefomgeving in kaart laten brengen. Dataspecialisten Joeri Meliefste (Sweco) en Maarten Alberse (NL Greenlabel) verwerkten de resultaten samen met het team van HUGSI in heldere rapportages. In dit interview vertellen ze wat de reacties van de gemeenten waren en hoe de Groene Stad Challenge de gemeenten heeft geholpen om groene ambities concreet te maken.

Maarten Alberse (NL Greenlabel)

Maarten en Joeri, jullie hebben veel gemeenten gesproken die sinds 2021 meedoen aan de Groene Stad Challenge. Wat is het algemene gevoel dat jullie hieraan hebben overgehouden?

'Wat ons opvalt, is dat veel gemeenten serieus werk van vergroening maken en dat in veel gemeenten hierop een focus ligt. Dan gaat het niet alleen om het verhogen van het aandeel groen in de leefomgeving, maar ook om kwalitatieve verbetering van het groen. Bijvoorbeeld door meer natuurwaarde op gazons te creëren door anders te gaan beheren. Tegelijkertijd zien we dat er vaak onvoldoende of zelfs geen budget is om die noodzakelijke vergroening te realiseren, vooral om al dat extra groen te onderhouden. Onze hoop is dat er na de verkiezingen van dit voorjaar, met de nieuwe coalities in de gemeenteraden, structureel meer budget naar groen gaat.'

'Vaak is er onvoldoende of geen budget om de noodzakelijke vergroening te realiseren, vooral om al dat extra groen te onderhouden'

Waarom doen gemeenten mee met de Groene Stad Challenge?

'Gemeenten hebben verschillende redenen om mee te doen aan de Groene Stad Challenge. Deelname levert gemeenten een leuke aanleiding voor positieve publiciteit rond het thema vergroening. Maar belangrijker is dat de resultaten van de challenge gebruikt worden voor onderbouwing van groen en vergroening in beleidsstukken en in visiedocumenten. Denk bijvoorbeeld aan een groenbeleidsplan of een boombeheerplan. Daarnaast hebben gemeenten via onze zeven vergroeningspotenties inzicht in de locaties waar zonder al te veel kosten en ingrepen vergroend kan worden. Dat is voor veel gemeenten ook een reden om mee te doen. Ten slotte worden de inzichten gebruikt om de raad te overtuigen van het nut en de noodzaak van vergroening, zodat er meer budget vrijgemaakt wordt. Wat daarbij enorm helpt, is dat ze via de resultaten van de challenge zien waar ze zelf staan als gemeente ten opzichte van hun buurgemeente of andere gemeenten. Via de website hugsi.green/groenestadchallenge kunnen ze zich vergelijken met 551 andere Nederlandse steden en dorpen. Via HUGSI is het mogelijk om een stad in internationaal perspectief met andere steden te vergelijken. Dat wordt erg gewaardeerd.'

Hoe zijn de reacties op de inzichten die de gemeenten krijgen?

'De inzichten worden bijzonder gewaardeerd en als zeer bruikbaar ervaren. Veel gemeentemedewerkers zijn blij dat ze nu een goed beeld hebben van het type vegetatie en de verdeling van die vegetatie in de kernen. Doordat we dit nu op buurtniveau inzichtelijk hebben gemaakt, is het ook mogelijk om buurten met elkaar te vergelijken. We gaan daarin verder dan alleen het openbaar groen, want dat weet een gemeente zelf wel. We brengen ook het groen in de tuinen in beeld, zodat een gemeente een dekkend beeld heeft van al het groen. Ook kijken we naar de kroonomvang van de bomen. Dat is ook belangrijk, omdat de vele diensten die bomen leveren gerelateerd zijn aan de grootte van de kroon. Deze inzichten zijn vaak een aanvulling op de eigen, al bekende gegevens, maar het komt ook voor dat er geen gegevens bekend zijn over het groen.'

'Soms zijn er bij gemeenten geen gegevens bekend over het groen'

Hoe maak je groen meetbaar?

'Het ene groen is het andere niet. Om goed in beeld te krijgen hoe groen een buurt is en wat de waarde van dit groen is, gebruiken wij vijf KPI's. Hierbij kijken we naar het groen in een buurt en maken we onderscheid tussen lage, middelhoge en hoge vegetatie. Dit doen we omdat een boom veel meer baten geeft dan bijvoorbeeld wat gras. Zo kan een boom zorgen voor meer wateropslag en meer verkoeling op warme zomerdagen. Daarnaast kijken we naar de hoeveelheid groen per inwoner en de hoeveelheid openbaar groen per inwoner. Sommige wijken lijken heel groen, maar als dat alleen grote tuinen zijn, is dit groen niet toegankelijk voor andere inwoners. In sommige steden is een deel van een buurt erg groen (bijvoorbeeld een park), terwijl er ook delen heel versteend zijn. Met een distributiescore geven we inzicht in de verdeling van het groen. Tot slot kijken we naar de gezondheid van het groen (NDVI), want alleen gezond groen kan veel diensten leveren.'

Wat voegt dit toe aan wat veel gemeenten al weten?

'De meeste gemeenten weten veel over hun eigen groen, het groen dat ze zelf beheren. Ze weten waar het openbare groen is, maar niet wat er aan groen aanwezig is in tuinen en op privégrond. Ook dit groen heeft veel waarde voor de biodiversiteit, gezondheid en klimaatadaptatie. Een ander belangrijk verschil is dat wij de boomkroonoppervlaktes inzichtelijk maken in plaats van naar het aantal bomen te kijken. Eén grote volwassen boom heeft meer waarde dan 20 kleine boompjes. Het oppervlak van de boomkroon is daarom een goede weergave van de waarde van een boom. Onze inzichten zijn daarmee een aanvulling op die van gemeenten. Een objectieve vergelijking tussen buurten onderling en met andere steden en dorpen is ook nieuw voor gemeenten. Een gemeente kan zich aan de hand van de KPI's en de positie op de ranglijst vergelijken met andere dorpen en steden.'

Joerie Meliefste (Sweco)

Waarvoor worden de inzichten gebruikt?

'Bij het gebruik van de inzichten zie je een duidelijke tweedeling. De inzichten worden enerzijds gebruikt in de beleidsstukken (vaak de nulmeting van de buurten), en anderzijds direct in de projecten (de vergroeningspotenties). Bij het maken van beleid wordt gekeken naar de achterliggende buurtscores die gegeven zijn (A t/m F), om prioriteit te kunnen geven aan gebieden waar weinig groen is. Daarnaast wordt er gekeken wat een wenselijke hoeveelheid groen is. Als gemeenten al weten dat ze willen vergroenen, zijn ze vaak op zoek naar locaties waar meer groen toegevoegd kan worden. Hiervoor kijken ze veelal naar de vergroeningspotenties. Op buurtniveau weten ze welke potenties er zijn en kunnen ze daardoor bewuster acties inzetten, bijvoorbeeld promotie van een groenedakensubsidie in buurten met veel platte daken. Daarnaast kijken we met verschillende gemeenten waar zinloze verharding ligt. Verder werken we bij sommige gemeenten één van de andere vergroeningspotenties uit om concreet te kunnen vergroenen.'

Wat zijn de uitdagingen voor gemeenten?

'Wij zien twee uitdagingen voor gemeenten. De ene is om iedereen in de interne organisatie te overtuigen van het nut en de noodzaak van vergroening en een groene leefomgeving. De andere is om bewoners in versteende buurten mee te krijgen in de vergroening. Gemeenten worstelen met de vraag hoe ze bewoners geïnspireerd en gemotiveerd krijgen om hun tuinen te vergroenen. Een aantal gemeenten heeft al succesvolle acties opgezet. Het is de bedoeling dat onder meer deze ervaringen gedeeld kunnen worden via onze community of practice. Ook is Operatie Steenbreek een partner van de Groene Stad Challenge. Deze stichting heeft veel ervaring in het meekrijgen van bewoners.'

Waar is nog meer behoefte aan?

'Wij merken dat er behoefte is aan een landelijke norm voor de hoeveelheid groen in een buurt. Met de Groene Stad Challenge meten we hoe groen plaatsen en buurten zijn aan de hand van vijf KPI's. Zo hebben wij gemeten dat er gemiddeld 50 vierkante meter openbaar groen per inwoner is. Gemeenten die meedoen aan de challenge kunnen hun eigen buurten vergelijken met dit gemiddelde, maar er is ook behoefte aan een norm. Deze norm moet door gemeenten onderling afgesproken worden of mogelijk toch vanuit het rijk komen.'

Hoe Hilversum de Groene Stad Challenge beleeft

Myrte Mijnders is beleidsadviseur natuur, landschap en ecologie bij de gemeente Hilversum. Ze vertelt waarom Hilversum meedoet aan de Groene Stad Challenge en hoe de inzichten die de challenge oplevert gebruikt worden.

Waarom doet de gemeente Hilversum mee aan de Groene Stad Challenge?

'Dat doen we omdat we als gemeente meer inzicht willen hebben in de natuur en het groen in de stad We willen weten waar en hoe we een kwaliteitsimpuls kunnen geven om de biodiversiteit te stimuleren, een klimaatbestendige stad te ontwikkelen en te zorgen dat groen beter bijdraagt aan onze vitaliteit.'

Hoe beoordelen jullie de inzichten die de challenge oplevert?

'De inzichten van de groenlabels kwamen overeen met onze verwachtingen. De inzichten in de potenties waren interessant, zoals het vergroenen van parkeerplaatsen en daken.'

Waarvoor gebruiken jullie de inzichten?

'Die gebruiken we bij de actualisatie van het groenbeleidsplan en om invulling te geven aan het uitvoeringsprogramma.'

Waar ligt voor de gemeente Hilversum de uitdaging als het gaat om vergroening?

'Een aantal wijken in Hilversum heeft een laag groenlabel. Het is lastig om in deze wijken een impuls te geven aan groen, omdat de openbare ruimte onder druk staat. Daar moeten we op een creatieve manier vergroenen, bijvoorbeeld door parkeerplaatsen met halfverharding, en inwoners stimuleren om hun tuin en/of dak te vergroenen.'

LEES OOK

Tweede editie De Groene Stad Challenge van start

03-06-2022 | NIEUWS

65 sec

Bloemendaal en Rijswijk zijn groenste dorp en stad van 2021

24-01-2022 | NIEUWS

59 sec

REACTIES

		Marjo Hoek Monday 18 July 2022

Een idee om bewoners te stimuleren hun tuinen te vergroenen is door het concreet en meetbaar te maken. Een suggestie voor alle niet publieke buitenruimte: Introduceer een uitbreiding op het bestaande Energielabel. Dit met als doel om de Klimaatdoelstellingen snel handen en voeten te geven. Onderscheid daarbij bij voorbeeld de volgende parameters:
 Vergroten biodiversiteit: Waarderen diversiteit aan tuinbeplanting, staffels maken van stuks/m2 – hoe meer soorten hoe beter; en/of voor buitengebied gewassenteelt en waar-deren bloemrijke randen/ soortenrijke bermen.
 Verbeteren bodem: waarderen hoeveelheid of % gebiedseigen-grond op het perceel (bijv. zandcunet heeft minder waarde dan van origine aanwezige kleigrond).
 Hittestressreductie, creëren schaduw nabij: Waarderen aantal bomen per perceel, werken met staffels (afhankelijk van perceelgrootte en landschapstype en met een onderverdeling naar 1ste, 2de en 3de grootte, huidig kroonvolume, vitaliteit en standplaats (in groen of ver-harding))
 Verhouding onverhard – verhard oppervlak – hoe minder verharding hoe beter (van lucht-foto af te halen, te meten)
 Infiltratie: Waarderen: parkeren op halfverharding in plaats van verharding (verhouding verhard-halfverhard aan geven per parkeerplek)
 Water lokaal houden: Waarderen: vasthouden HWA middels regenton, natuurvijver, zitkuil, bassins of ander sinds, afkoppelen regenwater van bijgebouwen, wijze van beregening groen/gewassen (puntensysteem voor maken)

Per onderdeel zijn adviezen te geven op welke wijze de onbebouwde ruimte optimaal FutureProof ingericht kan worden en tips te geven over natuurvriendelijk tuinieren, chemievrij terrein beheren, e.d.. Zorg voor workshops/scholing voor makelaars, Energielabel specialisten, huizenkopers, bewoners van stedelijke gebieden, bewoners van landelijke gebieden, Groen Ingenieurs, Hoveniers, Rentmeesters, kennisuitwisselingssessies, jaarlijkse evaluatie/bijstelling, etc. etc..
Het Energielabel is een bekend instrument dat werkt. Breid dit uit is mijn advies.

download artikel

Tip de redactie