Heel Holland Zakt. Maar Kockengen nog wat meer!

ARTIKEL

Guus van Rijswijck, dinsdag 6 november 2018

285 sec

Grootschalige ophoging moet zettingsgevoelig Kockengen waterproof maken tot 2063

Klimaatverandering. We hebben er allemaal mee te maken, maar sommigen meer dan anderen. Neem een dorp als Kockengen in de gemeente Stichtse Vecht, dat door zijn veenrijke ondergrond alle zeilen moet bijzetten om niet in het water weg te zakken. Met een omvangrijk meerjarig project zorgt het dorp, gelegen in de polder, er de komende tijd voor dat het bestand blijft tegen verzakking van de bodem. De bedoeling is dat het dorp door de operatie Kockengen Waterproof de komende vijftig jaar droge voeten houdt. In een periode van tien jaar worden alle wijken van Kockengen stapsgewijs aangepakt.

Waar het gaat om waterproblematiek is Kockengen een dankbaar gebied om een waaier aan oplossingen te bedenken. Het dorp in de gemeente Stichtse Vecht in de provincie Utrecht kwam enkele jaren geleden binnen korte tijd twee keer onder water te staan. Veel overlast voor de bewoners dus, die moesten hozen om het water uit hun huizen te weren. Momenteel wordt het dorp - fasegewijs - wijk voor wijk aangepast aan de nieuwe klimaatwetten. Een onderdeel van het programma Kockengen Waterproof is het gemeentelijke project voor het ophogen van de wegen, paden en het groen. Ook het ophogen en vernieuwen van de riolering maakt deel uit van het programma. Jules Nieuwenbroek, namens de gemeente Stichtse Vecht als projectleider aangesteld om de verzakkings- en wateroverlastproblematiek te beteugelen: 'Dit is een uniek, bijzonder en langdurig project, zoals je niet vaak tegenkomt.'

Meerjarig programma
Nieuwenbroek heeft er alle vertrouwen in dat het project om Kockengen de komende jaren tegen overtollig water te beschermen, zal slagen. 'Kockengen Waterproof is een meerjarig programma waarbij de gemeente Stichtse Vecht, hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden (HDSR) en de provincie Utrecht samen de verzakkings- en waterproblematiek proberen te bedwingen. In samenspraak met de bewoners bedenken we oplossingen en ontwikkelen we plannen om de wateroverlast zo klein mogelijk te houden. Alles wat er gebeurt, bespreken we met buurtbewoners. We luisteren naar hun wensen, waarbij we ons richten op de komende vijftig jaar.'

Grotendeels onder water
Kockengen is geen makkelijk geval. Het veenrijke gebied ligt in de polder, is zettingsgevoelig en heeft de neiging te zakken. Geen sinecure dus om de streek in ieder geval de komende vijftig jaar bestand te maken tegen wateroverlast, zoals het programma voorschrijft. 'Dat proberen we onder meer door de openbare ruimte op te hogen met zo'n 50 tot 70 centimeter, waardoor de afstap bij de woningen kan komen te vervallen. De hele openbare ruimte is momenteel verzakt; als het flink regent staan de straten hier onder water. Dit is gebeurd in 2013 en 2014, toen er zoveel regen viel dat het dorp grotendeels onder water kwam te liggen. Toen hebben we besloten het hele dorp versneld aan te pakken.'

Aanpak naar mate van urgentie
De overlast in 2013 en 2014 was aanzienlijk: door de overmatige regenval ondervond het dorp veel schade. De beslissing om het dorp waterbestendig te maken, werd vervolgens snel genomen. Er werden beleidsstukken opgesteld en al in 2015 werden grootschalige werkzaamheden gestart in het eerste van tien deelgebieden. Die aanpak gebeurt in fasen: naar mate van urgentie worden binnen tien jaar de verschillende delen van het gebied opgehoogd. Dit vindt plaats door aanpak van de riolering, ophoging van de openbare ruimte en een zodanige inrichting daarvan dat het regenwater zo snel mogelijk kan worden afgevoerd. Wegen, paden en openbaar groen komen iets hoger te liggen, waarbij elk jaar een fase wordt gestart en afgerond. Ook andere klimaatadaptieve maatregelen worden doorgevoerd, zoals de aanleg van extra groen, natuurvriendelijke oevers en afvoer van het regenwater direct naar open water.

Openbare ruimte opnieuw ingericht
De wijk wordt verder heringericht met een parkeerplaats, een lichtmast en andere beplanting. Momenteel zijn er drie fasen voltooid, een is er in uitvoering en een in voorbereiding. In 2019 start de volgende fase. 'In een periode van tien jaar willen we alle wijken in Kockengen hebben opgehoogd. Eerst worden daarbij de bestaande weg en de fundering verwijderd. Vervolgens leggen we een nieuw gescheiden rioolstelsel aan en leggen de nutsbedrijven een nieuw hoofdnet aan. Het regenwaterriool wordt uitgevoerd als drainageriool, waarmee de grondwaterstand in het dorp op peil wordt gehouden, ook in droge tijden. Tot slot hogen we de verschillende delen op met licht materiaal. De voortuinen worden weer op hoogte gebracht en we richten de openbare ruimte opnieuw in.'

Tekst loopt verder onder afbeelding

‘De duur van het project, de lokale moeilijkheden en de bereikbaarheid van het dorp maken het project heel bijzonder’

Weerstand
De bewoners hebben ondanks alle overlast positief gereageerd, zegt Nieuwenbroek. 'Tijdens de eerste fase bespeurden we nog weerstand. Je vraagt ook nogal wat van mensen. De openbare ruimte moet 60 tot 70 centimeter worden opgehoogd, een hele onderneming. Tuinen die aan het openbaar gebied grenzen, moeten ook omhoog. Wij hebben grond ter beschikking gesteld en mensen moeten hun tuin zelf met plantjes en bestrating weer in orde brengen. Iedereen heeft tot nog toe zonder probleem meegeholpen. Alle inwoners werken eraan mee en maken het weer netjes.'

De weerstand die er in het begin was, had vooral te maken met onwetendheid, vertelt Nieuwenbroek. 'Inwoners zaten met vragen als: wat komt er op ons af? Naarmate de volgende fase zich aandiende, zagen ze hoe het zou gaan worden. Is er overlast, dan accepteert men dat uiteindelijk wel. Naarmate het project vordert, krijgen ze het eindresultaat voor ogen.'

Communicatieplan
Eventuele bezwaren worden serieus genomen met een nadeelcompensatieregeling, die werd opgezet om zorgen in de wijk weg te nemen. Bovendien is er een communicatieplan opgesteld. 'We hebben een informatiebijeenkomst gehouden waarbij mensen op de hoogte werden gebracht en konden meedenken en meepraten. Er kwam een klankbordgroep met een vertegenwoordiging uit de wijk. Die hebben we op de hoogte gehouden van de vorderingen van de werkzaamheden. Bij de voorbereiding en uitvoering van de plannen lopen ze mee. Ze zien hoe het proces zich voltrekt; dat werkt heel positief. Mensen ondergaan de werkzaamheden vanuit de gedachte: wij zijn aan de beurt en we zien wat het resultaat is. In Kockengen kent iedereen elkaar en weet men wat er gaande is. We houden elkaar op de hoogte. Daarbij proberen we zo laagdrempelig mogelijk te opereren met korte lijntjes en direct overleg met mensen in de uitvoering en zo snel mogelijk vragen op te lossen.'

Grenzen aan innovaties
Bewezen methodes en innovaties wisselen elkaar af, vertelt hij. 'Dit gebied is zettingsgevoelig; we werken met vaste procedures om zettingen zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken. De uitdaging omvat een heel dorp; je bent veel met bewoners bezig. De duur van het project, de lokale moeilijkheden en de bereikbaarheid van het dorp maken het project heel bijzonder.'
Er zijn grenzen aan de innovaties, vertelt hij: 'Echt nieuwe dingen durven we niet door te voeren. We hanteren enkel methodes die zich bewezen hebben. Innovaties zijn leuk, maar dit project is te belangrijk om veel uitvindingen te testen. Als je er tijdens de operatie achter komt dat iets niet of niet goed werkt, zorgt dit voor extra kosten en overlast voor de bewoners. En er zijn immers genoeg bewezen methodes in zettingsgevoelige gebieden.' De 'bewerkte gebieden' zijn ook tijdens een natte herfst tegen het water bestand, vertelt hij. 'We proberen het dorp met man en macht waterproof te houden. Kockengen heeft tot nu toe bij de heftigste regenbui geen overlast meer gehad, maar je weet het nooit.'

‘In een periode van tien jaar willen we alle wijken in Kockengen hebben opgehoogd’

Heel Holland Zakt

De bodem in delen van West- en Noord-Nederland daalt voortdurend door de slappe veen- en kleilagen. Verzakkingen en waterproblemen zijn het gevolg. Overheden, waterschappen, aannemers, ingenieursbureaus en kennisinstituten gaan gezamenlijk aan de slag met een grondige aanpak. Die aanpak stond centraal op 31 maart 2016 tijdens het nationale congres over veenbodemdaling: Heel Holland Zakt. De gedachte achter het congres was overheden, kenniscentra en bedrijfsleven aan te sporen tot samenwerking om een antwoord te vinden op (de gevolgen van) bodemdaling. Het probleem met veen is uitdroging, vertelt Nieuwenbroek. ‘Dan gaat het oxideren, oftewel inklinken. Door de grondwaterstand hoog te houden, voorkom je oxidering van het veen. Daardoor laat je het proces minder snel verlopen.’ Daarnaast is het zaak om het regenwater zoveel mogelijk de grond in te laten zakken. ‘Zorg voor beplanting die water kan opnemen. Zorg ervoor dat het water dat op straten valt zoveel mogelijk via groenstroken afstroomt. Daarnaast kunnen gemeenten proberen mensen actief te betrekken bij de aanleg van klimaatvriendelijke tuinen die zo min mogelijk bestraat worden, zodat het water in de bodem zakt. Je kunt mensen niet dwingen, dus je moet hen door advies en verspreiding van folders attenderen op wat ze het beste kunnen doen en op welke manier.’

REACTIES

		Jan Bellinga Friday 9 November 2018

Mooi dat er nu eindelijk met lichte materialen opgehoogd wordt, zodat het niet zinkt in de ondergrond.

download artikel

Tip de redactie