Schilderen met stinzen: creatief en esthetisch met inheemse flora

ARTIKEL

Marleen Arkesteijn, foto's: Heemparken Amstelveen, maandag 4 april 2022

276 sec

Sfeer van heemgroen goed voor mens en biodiversiteit

Een korte voorjaarswandeling door het Amstelveense Dr. Jac. P. Thijssepark is zowel letterlijk als figuurlijk verfrissend. Niet alleen omdat het nog flink koud kan zijn, maar ook vanwege de verrassende doorkijkjes en tere kleuren van de vele stinzenplanten, die in het voorjaar - vanaf januari - de bodem bedekken. Wandelaars komen met een grote glimlach van een korte wandeling terug. Het vergt een speciale manier van 'tuinieren' in het openbaar groen om ruimte te geven aan stinzenplanten en ander heemgroen. Dat kost meer, maar levert ook extra geluk, gezondheid en biodiversiteit op.

Walter Busse, voorman van de Amstelveense heemparken, praat met veel bezieling over de drie heemparken: De Braak, het Dr. Koos Landwehrpark en het al genoemde Thijssepark, het bekendste van de drie. 'Ik voel me een soort groenschilder. Dat wil zeggen dat ik op een creatieve, esthetische manier omga met de inheemse flora. Dat "schilderen" vormt voor mij de uitdaging van deze baan. Door de enorme variatie van planten en structuren schep je spanning. Als wij in de parken aan het werk zijn, hoor je om je heen: "O, kijk daar eens." Dat herkennen we. We krijgen op één dag net zoveel complimenten als anderen in een heel jaar.'

Walter Busse: 'Ik voel me een soort groenschilder'

Belang van inheemse flora

Busses werk als voorman is veelzijdig. Hij is coach van een ploeg van negen medewerkers, hoofd-aanspreekpunt en bepalend voor alles wat groeit en bloeit. Hij werkt sinds 2011 in deze functie. Daarvoor was hij als zelfstandig hovenier al bezig met inheemse tuinplanten en hij inventariseert al tientallen jaren wilde planten in Nederland voor Floron (Floristisch Onderzoek Nederland).

Het inventariseren geeft hem een goed beeld van de Nederlandse wilde flora en ook van het belang van inheemse flora voor de ecologie. 'Als je alleen al ziet hoeveel meer bijen en andere insecten er zijn, vergeleken met uitheemse flora, bijvoorbeeld dahlia's. De laatste jaren zie je veel planten verdwijnen. Door de grote stikstofneerslag groeien planten als bramen, varens en klimop extra goed. Dit gaat ten koste van minder snelle groeiers, die verdwijnen. Als ik in Zuid-Limburg kom, schrik ik echt.'

'Door de grote stikstofneerslag groeien planten als bramen, varens en klimop extra goed. Dit gaat ten koste van minder snelle groeiers, die verdwijnen.'

Busse en zijn team zorgen ervoor dat er in de heemparken wél voldoende ruimte blijft voor inheemse planten met minder concurrentiekracht, door gericht te wieden. Dat betekent dat ze met kennis van zaken woekeraars flink inperken, zodat er meer ruimte overblijft voor de zwakkere broeders. 'We hebben een grote biodiversiteit. Je ziet bij ons in de parken enkele zeldzame inheemse plantensoorten staan. Soorten waarvan de aantallen in Nederland afnemen, komen hier nog wél voor.'

Bosanemoon en holwortel

Bijzonder beheer

Het onderhoud gebeurt door een gespecialiseerde groep hoveniers, het heemparkteam, dat onderdeel is van de plantsoenendienst van Amstelveen. 'We snoeien en wieden negen maanden per jaar. Omdat de parken op veengrond liggen, is werken met zware machines onmogelijk. Dat vereist veel handwerk. Juist het einddoel maakt dit werk interessant. We streven naar een esthetisch plaatje met drie lagen: een gelaagde kroon- en struiklaag, met daaronder een goede onderbegroeiing en een diversiteit aan structuren en kleuren. We willen de uniformiteit van het groen doorbreken door er een golvend geheel van te maken. Doordat we zowel aan de randen als in de hoogte inhammen maken, kan er licht op de grond vallen en krijgt de kruidlaag kans om te groeien. Dat levert mooie doorkijkjes op, in plaats van de groene muur die je op veel plaatsen ziet.'

Gele anemoon

Deze wijze van beheren is zo bijzonder, dat er overal vandaan stagiairs komen: uit New York, Vancouver, Finland, Noorwegen. 'Ze komen om hier de sfeer te proeven, om te zien hoe we mooie overgangen maken van bomen naar bebouwing of een grasveld. Wat wij doen, is uniek. Niet voor niets zijn twee van onze parken - De Braak en het Dr. Jac. P. Thijssepark - aangewezen als rijksmonument.' Ook stagiairs uit Nederland zijn uiteraard welkom.

De Braak en het Dr. Jac. P. Thijssepark zijn aangewezen als rijksmonument

Stinzenplanten

Stinzenplanten nemen in het voorjaar een bijzondere plaats in de heemparken in. Strikt genomen zijn deze bollen en knollen niet allemaal inheems. Het jaar 1825 is gekozen als ijkmoment. Planten die toen al in Nederland verwilderd waren en niet gekweekt, mochten in het heempark groeien. De grondsoort - veen - is natuurlijk medebepalend voor wat er voorkomt.

Stengelloze sleutelbloem en kievitsbloem

'Je moet onthouden dat het een ontworpen en aangelegd park is, geen wild park. Het beheer is erop gericht om deze bollen en knollen als het ware spontaan te laten verwilderen, maar zodanig dat kwetsbare planten de kans krijgen om zich natuurlijk te ontwikkelen. Bomen worden zo gesnoeid dat er niet teveel schaduw op de grond valt op het moment dat de bodembedekkers in bloei staan. Het is hier net een ark van Noah. Er staan planten bij die bijna of al helemaal verdwenen zijn uit de natuur, zoals het kievitseitje, Fritillaria meleagris', vertelt tuin- en landschapsontwerper en bollendeskundige Carien van Boxtel. Ze zegt ongelofelijk onder de indruk te zijn van het beheer, met zoveel kennis en toewijding. 'Ik kwam hier al als kind met mijn ouders en nu als ontwerper en adviseur.'

Sinds 2017 is zij ook werkzaam voor Jub Holland in Noordwijkerhout. Dit al meer dan 100 jaar bestaande familiebedrijf is zowel kweker als handelaar/exporteur van bollen. De landscape-afdeling richt zich op de handel voor de openbaargroenmarkt en hoveniers. Van Boxtel werkt met name voor deze tak. Ze ontwerpt beplantingen met bollen, houdt lezingen en verzorgt rondleidingen. Twee jaar geleden verscheen de herdruk van het boekje Dwalen door betoverend heemgroen, waarin een wandeling door de Amstelveense heemparken beschreven wordt. Ze heeft daar een extra hoofdstuk over de voorjaarsbloeiende inheemse bollen en knollen aan toegevoegd.

Zomerklokje
Krokus
Herfsttijloos

Samenwerking Jub Holland

In de loop van het jaar komen er regelmatig gemeenten en andere instanties langs om zich te laten rondleiden. Sinds enkele jaren vinden in april de Jub Holland Studiedagen in de Amstelveense heemparken plaats, op het moment dat de parken op hun mooist zijn met voorjaarsbloeiende stinzenplanten. Na een inleidend praatje door Busse en Van Boxtel worden de circa honderd deelnemers per dag in zes groepen verdeeld voor een rondleiding door de tuinlieden. Op deze dagen is er veel aandacht voor het kiezen, toepassen, combineren en beheren van inheemse bloembollen en knollen. De studiedagen worden afgesloten in de bloeiende bollenvelden van de bollenkweker in Noordwijkerhout.

LEES OOK

JUB Holland studiedagen 2022

18-03-2022 | AGENDA

34 sec

Tijdens de Jub Holland Studiedagen krijgen deelnemers na een inleidend praatje een rondleiding door de tuinlieden.

Nieuw vanaf 2019 is de 'Amstelveense heembollencollectie' van Jub Holland. Deze omvat een sortiment van bijzondere inheemse bollen en knollen die geschikt zijn voor toepassing in de openbare ruimte. Zo blijven deze soorten, die in het wild vaak schaars of zelfs ernstig bedreigd zijn, beschikbaar. Ook hier wordt aandacht aan besteed tijdens de studiedagen. Voor Busse vormen deze dagen een win-winsituatie. 'Jub Holland trekt zijn klanten vanuit heel Nederland naar hier. Wij kunnen zo onze drijfveren en inspiratie laten zien aan andere groendiensten, hoveniers en ontwerpers. Wij hopen anderen te inspireren. Het liefst zien we niet alleen mensen van de werkvloer hier langskomen, maar ook beleidsmakers.'

Met de Amstelveense heembollencollectie voor toepassing in de openbare ruimte blijven inheemse soorten, die in het wild vaak schaars of zelfs ernstig bedreigd zijn, beschikbaar.

Meer geld voor gezondheid en biodiversiteit

Busse ziet dat groenafdelingen van gemeenten het vaak erg mooi vinden wat er gebeurt, maar dat de kosten een struikelblok zijn. Dat ervaart ook Van Boxtel. 'Tegen alle gemeenten die bezuinigen op groen zou ik willen zeggen: kom kijken naar het niveau van beheer hier. Als je een kwart doet van wat hier gebeurt, heb je al een beter park en een betere beleving van het groen van januari tot december. In veel gemeenten zitten groenwerkers achter hun computer en huren ze loonwerkers in die met schoffels, bladblazers en onkruidbranders aan de slag gaan. Dat is slecht voor de kwaliteit en beleving. Breng het ambachtelijke tuinieren weer terug in het openbaar groen; speel met de lichtval en gevarieerde, bloeiende en boeiende beplanting.'

Natuurlijk kost dat geld, maar er staat ook iets tegenover: 'Het levert gelukkige burgers op die graag in jouw stad wonen, gezondheid voor burgers en biodiversiteit. Dit is een gemeentelijke taak en vraagt om een brede heroriëntatie', zegt Van Boxtel fel. Gelukkig ziet ze naast Amstelveen ook andere goede voorbeelden, zoals Breda, Den Haag en Rotterdam. Haar droom is het oprichten van een heemacademie, waar de kostbare kennis uit de heemparken kan worden gedeeld.

Wilde narcis

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

Tip de redactie